Een ogenschijnlijk eenvoudige zaak over godsdienstvrijheid in de gevangenis zou verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor kwetsbare patiënten die afhankelijk zijn van Medicaid, het federale ziektekostenverzekeringsprogramma voor Amerikanen met een laag inkomen. Het gaat om Landor v. Louisiana Department of Corrections, een zaak waarin een Rastafari-gevangene tijdens zijn gevangenschap in strijd met zijn religieuze overtuigingen met geweld werd geschoren.
Hoewel vrijwel iedereen het erover eens lijkt te zijn dat gevangenisfunctionarissen in Louisiana de rechten van Damon Landor op grond van de Religious Land Use and Institutionalized Persons Act (RLUIPA) hebben geschonden door zijn dreadlocks te scheren, concentreert het Hooggerechtshof zich op een beperkter juridisch punt: of Landor deze agenten daadwerkelijk kan aanklagen voor schadevergoeding. Deze specifieke vraag draait om complexe regels rond federale subsidies aan staten en de gevolgen daarvan voor individuele rechtszaken.
Een lastig juridisch labyrint:
De zaak belicht een controversieel rechtsgebied over de manier waarop federale wetten die staten reguleren, werken. Federale rechtbanken hebben in het algemeen geoordeeld dat voorwaarden die aan federale subsidies zijn verbonden, zoals de eisen van RLUIPA voor godsdienstvrijheid in gevangenissen, in de eerste plaats bindend zijn voor de staten die deze fondsen ontvangen, en niet voor individuele staatswerknemers die deze voorwaarden zouden kunnen schenden.
Dit rechtsbeginsel komt voort uit de beperkingen die de Grondwet stelt aan het Congres dat rechtstreeks bevel voert over deelstaatregeringen. Het Congres kan staten echter stimuleren om aan bepaalde regelgeving te voldoen door voorwaarden te verbinden aan federale financiering. Het Hooggerechtshof heeft deze praktijk historisch bevestigd, maar lijkt klaar om de grenzen ervan te heroverwegen.
De inzet buiten de gevangenismuren:
Rechter Neil Gorsuch, die afgelopen zittingsperiode voor de meerderheid schreef in een soortgelijke zaak (Medina v. Planned Parenthood ), maakte zijn voornemen kenbaar om de mogelijkheden van het Congres om deze voorwaarden af te dwingen door middel van particuliere rechtszaken te beperken. Zijn zorgen komen overeen met die van verschillende Republikeinse rechters tijdens de mondelinge pleidooien van Landor: zij lijken zich ongemakkelijk te voelen bij het toestaan van individuen om staatswerknemers rechtstreeks aan te klagen wegens vermeende schendingen van federale subsidievoorwaarden.
Als deze trend in Landor wordt voortgezet, zou dit de wettelijke bescherming die landelijk aan Medicaid-patiënten wordt geboden, aanzienlijk kunnen verzwakken.
Medicaid, het grootste federale gezondheidszorgprogramma voor Amerikanen met lage inkomens, leunt zwaar op deze ‘voorwaarden’ die worden opgelegd aan staten die federale fondsen accepteren. Deze omstandigheden dicteren een breed scala aan patiëntenrechten, van toegang tot geestelijke gezondheidszorg tot bescherming tegen ongepaste verpleeghuispraktijken. Als het Hooggerechtshof op deze weg doorgaat en particuliere rechtszaken als handhavingsmechanismen beperkt, kan dit het vermogen van Medicaid-patiënten belemmeren om schendingen van hun rechten binnen het systeem aan te vechten.
Waarom nu? Een zaak die de logica tart:
Het vreemde aan Landor is dat lagere rechtbanken consequent de zeer juridische redenering hebben gehandhaafd die nu op het punt staat te worden teruggedraaid door het Hooggerechtshof. Het is onduidelijk waarom de rechters deze specifieke, en ogenschijnlijk flagrante, zaak hebben gekozen om een gevestigd precedent te heroverwegen, tenzij hun uiteindelijke doel is om de federale koopkracht weg te nemen en het vermogen van het Congres om individuele rechten te beschermen door middel van Medicaid-financieringsvoorwaarden te beperken.
De Landor -zaak lijkt misschien beperkt tot gevangenismuren, maar het potentiële rimpeleffect zou tot ver buiten deze grenzen kunnen reiken, waardoor kwetsbare Medicaid-patiënten minder juridische mogelijkheden hebben om ervoor te zorgen dat zij de zorg en bescherming ontvangen die door de federale wetgeving wordt beloofd.
